In de media wordt het breed uitgemeten: de regelgever zit de banken strak op de huid. Met name banken roepen al snel dat er tegenwoordig oneerlijke concurrentie is, doordat zij onder strenge regels vallen en nieuwe hypotheekverstrekkers hier aanmerkelijk minder mee te maken hebben.
Niemand kan bezwaar maken dat toezichthouders wereldwijd eens opnieuw naar de regels voor banken kijken. Een normale onderneming financiert zich al snel voor minimaal 25 procent met eigen vermogen. Een bank zal er anders niet over piekeren om te financieren. Maar om wonderbaarlijke redenen is het altijd heel gebruikelijk geweest dat de bank zichzelf financierde met minder dan 10 procent eigen vermogen. Rond de eeuwwisseling werden percentages van rond de 5 procent zelfs heel normaal.
Cultuurschok
De laatste jaren zijn die eisen behoorlijk opgeschroefd, tot zo'n 16 procent. Voor een gewone onderneming is dat nog steeds veel te laag, voor banken is het een enorme cultuurschok. En nog een ander aspect: wat zijn eigenlijk de kerntaken van banken? Historisch gezien waren dat zowel risico- als liquiditeitstransformatie. Burgers en bedrijven brachten hun overtollige spaargeld naar de bank, die dat voor langere tijd kon uitlenen. En risico's zo goed moest inschatten, dat iedereen altijd zijn geld weer op kon nemen. Hoe zij dat deden, dat was de klant nooit geheel duidelijk.
Een weinig transparant bedrijfsmodel. De afgelopen jaren hebben banken ook keer op keer laten zien dat dit model zonder streng toezicht uit de hand loopt. Burger, politiek, toezichthouders en ook de kapitaalmarkten zijn hun vertrouwen in dat model kwijt. Het logische gevolg is meer regels. Banken moeten laten zien wat zij met het geld doen en afhankelijk van hun activiteiten voldoende kapitaal aanhouden. Dit betekent extra kosten en het maakt direct beleggen interessanter voor de klant. Specialistische fondsen, beurzen en crowfunding-platforms schieten als paddenstoelen uit de grond.
Nu is het gemopper van banken dat die 'zich niet aan dezelfde regels hoeven te houden'. Dat is niet waar. Als een fonds zoals MUNT Hypotheken Nederlandse woninghypotheken wil verstrekken, valt het onder exact hetzelfde AFM-toezicht als willekeurig elke bank. En als Nederlandse pensioenfondsen de uiteindelijke financiers zijn van die hypotheken, vallen zij op hun beurt onder hetzelfde DNB-toezicht als Nederlandse banken. Hoezo oneerlijk?
Lang versus kort
Het is niet meer dan logisch dat pensioenfondsen en (levens)verzekeraars minder kapitaal aan hoeven te houden. Hun liquiditeitsrisico is lager omdat zij hypotheken financieren met geld dat hen voor lange tijd is toevertrouwd. Banken financieren voornamelijk op basis van kort spaargeld.
Wat kunnen banken doen? Zij zouden zich veel meer moeten richten op het bij elkaar brengen van vraag en aanbod op de kredietmarkt. Alles eerst zelf op de eigen balans zetten en dan wel zien wat ze ermee doen, past niet meer in deze tijd. Informatie is nu breed beschikbaar, particulieren en bedrijven willen hun eigen risicoafwegingen maken en het vertrouwen dat banken verstandig omgaan met andermans geld is helaas verdwenen. Daarover mopperen helpt niet. Als banken niet veranderen, zullen ze verdwijnen. Onvoorstelbaar? Ach, dat dachten we ooit ook van de paardentram.
Jeroen van Hessen is Managing Director van DMFCO